Tarihte birinci defa Pers kaynaklarında yazılı olarak rastlanan Nevruz, bulunduğu coğrafyadaki hâkim kültürün yüklediği manaya nazaran ulusal kültürlerin yahut inançların bir sembolü haline gelmiştir.
Kimi topluluklar, Nevruz’u Allah’ın dünyayı yarattığı gün, bazıları Nuh Peygamber’in yere birinci ayak bastığı gün, bazıları ise birinci insanın yaratıldığı gün olarak değerlendirirken, birtakım topluluklar ise geceyle gündüzün eşitlendiği bugünü, baharın muştusu olarak kabul ediyor.
Nevruz Türk kültüründe; Ergenekon’da demirden dağı eritip çıkmalarını, baharın gelişini, tabiatın uyanışını temsil ederken, İran kültüründe yılın birinci günü olarak kutlanır. Bahailer ise Nevruz’u yalnızca baharın başlangıcı olarak değil, tıpkı vakitte tutmuş oldukları 19 günlük orucun bitmesinin de bayramı olarak kutlarlar. Kürtlerde Nevruz; bayanların renkli elbiseler giyerek ışıltılı pullarla süslenmiş başlıklar giydiği ve büyük bir ateşin etrafında oyunlar oynanarak ve ateş üstünden atlayarak kutlanan bir bayram olarak kutlanır.
Alevi- Bektaşi inancında da Nevruz; Hz. Ali’nin doğum günü ve VELÂYET aldığı gün olarak bilinir, birebir vakitte Hz. Ali ve Hz. Fatma’nın evlendikleri gün olarak kabul edilir. Nevruz’da Aleviler “Nevruz Cemleri” düzenler, kurbanlar kesilir ve lokmalar paylaşılır. Aşıklar “NEVRUZÎYE” denilen deyişler okurlar. Azerbaycan’da ise, çeşitli renklere boyanmış yumurtalar paylaşılır, Nevruz merasimleri ve cümbüşleri düzenlerler.
Nevruz, ister dini ritüele, isterse din dışı bir ritüele dayansın takvime bağlı bir kültür yahut folklor olayı olarak toplumları aşikâr bedeller üzerinde birleştirmeyi başarmıştır. Gece ile gündüzün eşitlendiği 21 Mart’ta havaların ısınmaya başlamasıyla birlikte, karların erimeye, ağaçların çiçeklenmeye, toprağın yeşermeye, göçmen kuşların yuvalarına dönmeye başlaması tüm canlılar için uyanış, diriliş ve yaratılış günü olarak inanç ve kültürlerdeki yerini muhafazaya devam ediyor.
